10 de abril de 2046

Vaia...quen me diría a min cando estaba en 2º de Bacharelato pensando unicamente na viaxe que ía facer coas miñas amigas ao rematar o selectivo todo o que ía ocorrer...

Por se estás lendo isto e es demasiado novo ou nova...chámome Inés Crespo e teño 47 anos, no 2016 tiña 17, bueno, ía cumprir 18 en novembro, e o país estaba nunha situación política complicada. As eleccións do 20 de decembro de 2015 non deixaron un gañador e todos intentaron pactar...supoño que xa sabes...as esquerdas en España nunca foron demasiado intelixentes, e en lugar de facer uns pactos fortes que demostrasen a súa unidade...repetíronse as eleccións.

Non era esperado, pero ocurriu. Maioría absoluta. Do PP.

Continuou a LOMCE, o 3+2, a reforma da lei do aborto, a celulosa de Pontevedra continuou ahí...durante estos anos apareceron partidos novos...todos de dereitas. O PP sacou a maioría outra vez máis...e despois pactou. Continúa no Goberno.

O primeiro que debo dicir é que actualmente o paro é bastante máis baixo que cando eu era nova. O problema é que ninguén pode permitirse máis do mínimo para subsistir, e se tes fillos...xa podes buscar dous traballos.

Eu non tiven fillos, cando era adolescente nin o planteaba...pero cando cheguei a iso dos 24 anos comencei a pensar que realmente me gustaría ter un ou dous fillos, obviamente non nese momento, pero sí ao longo do tempo.

Non foi posible, o meu traballo dame para poder manterme eu: comida (a necesaria), roupa (a necesaria), o alquiler do piso, e uns euriños sobrantes ás veces para ahorrar. Bueno, tamén podo permitirme un pequeno coche, seminovo, pero non podo queixarme, é practicamente coma se fose novo.


En fin, desvieime un pouco do tema do que ía escribir...a poboación. Eu non me considero unha persoa vella, obviamente non teno 20 anos, pero e que realmente poucas persoas os teñen xa, quero dicir, todo o que nos dicían sobre o envellecemento da poboación era totalmente certo aínda que a nós nos parecesen cousas imposibles.

Agora a poboación menor de 25 anos é moi escasa, e cada vez o será máis a non ser que se produza un cambio moi radical nalgún aspecto económico...porque actualmente xa hai moi pouca xente que se platee ter fillos. Eu os entendo, non os tiven e non me arrepento, quero dicir, sei que son algo precioso e que aportan experiencias imposibles de vivir doutra forma...pero se actualmete tivese un fillo de 12 ou 13 anos ao que pagar a comida, a escola, a roupa...non sei se me chegaría con dous traballos a xornada completa.

Oxalá puidese volver ao pasado e facer algo para solucionar esta situación, non sei, meterme en política e guiar ás esquerdas dalgunha maneira...o que sexa, pero de verdade, se ti, si ti, o que estás lendo isto, por casualidade es unha persoa nova...o tes nas túas mans, podes ser revolucionario,inconformista...ti e túa pequena xeración.

Podedes facer que isto cambie,pero teredes que facer algo xigante...pero podedes.

Igual que a situación do galego mellorou, e a contaminación estase controlando pouquiño a pouquiño...a natalidade e os traballos poden mellorarse, e está na vosa man facelo.

Non creo que esta situación vaia a mellorar en pouco tempo...seguramente ao longo deste século poderían solucionarse, ou comezar a mellorar certos aspectos...pero só coa colaboración dos novos, a xente da miña idade, aínda que queira non pode facer moito xa.

Se a miña xeración houbera loitado máis nestes aspectos...quizais agora eu non estaría escribindo isto, quizais estaría levando aos meus fillos a algunha competición do deporte que practicasen, ou a algún concerto que realizasen polo instrumento que tocasen...quen sabe...pero non é así, e oxalá que este texto chegue a alguén verdadeiramente concienciado que poda comezar a cambiar as cousas.

Aquí deixo un texto escrito cando eu tiña arredor de 17 ano,no que xa se prevén os efectos demográficos que terán lugar na Galiza na que vivo eu hoxe.

                                                                  Inés Crespo, 10 de abril do 2046, Ferrol.

Golfiño

Para esta cuarta en última entrada sobre a cultura en Galicia decidinme a investigar un pouco sobre unha revista que recordo que lía meu irmán (e eu máis adiante), chmada Golfiño.

Golfiño (1999-2004), foi unha revista orientada a un público infantil e xuvenil e dedicada á banda deseñada en galego. Nas súas páxinas colaboraron verdadeiras pesonalidades da banda deseñada en galego como Miguelanxo Prado, Xaquín Marín, Norberto Fernández, Kiko da Silva ou Jacobo Fernández.

Esta revista saiu á luz en febreiro de 1999 da man de Edicións Xerais e adoptou un ritmo de publicación mensual a partir de xaneiro do ano 2000. Esta foi a primeira etapa da revista, que durou sobre dous anos e rematou porque non alcanzaba un público suficientemente abundante como para sosterse economicamente. Nesta primeira etapa a revista finalizou despois de tan só 14 exemplares. Artigo de interese sobre o seu fin.

A segunda etapa desta revista iniciouse en marzo do ano 2002, a revista pasou de ser difundida en quioscos e librarías para distribuírse como suplemento do xornal "La voz de Galicia", feito que lle garantiría unha boa distribución por toda a xeografía galega. Na súa etapa final chegou a acadar unha tirada semanal de 160000 exemplares que se distribuían todos os domingos có xornal de maneira gratuita.

Despois de difundir 89 números, "La voz de Galicia" deixou de distribuir a revista Golfiño.

Fausto Isorna foi o creador do personaxe Golfiño, un delfín antropomórfico, símbolo desta revista, de feito en 2002 gañou o Premio  Ourende de Banda Deseñada por esta revista.

Cuberta de Fausto Isorna

Outro dos autores da revista na súa segunda edición foi Kiko da Silva, que gañou o Premio Castelao de Banda Deseñada no ano 2014.

Os Biosbardos, por Kiko da Silva

David Rubín é un dos autores de Banda Deseñada máis prolíficos de Galicia,  e colaborou con Golfiño durante a segunda etapa.

Os Kinkilláns, de David Rubín

Miguel Porto é un deseñador, ilustrados e debuxante en soportes dixitais, colaborou tamén coa revista Golfiño na segunda edición.

Ilustración de Miguel Porto

Para rematar cós debuxantes e ilustradores máis importantes desta segunda etapa está Miguel Robledo.

Ilustración de Miguel Robledo

Da primeira etapa o máis destacado é Miguelanxo Prado que é un dos ilustradores máis impotantes de Galicia, por non dicir o máis importante.

Destaco que é un dos ilustradores do programa da TVG "Xabarín Club", coñecido por todos nós, xa que forma parte da infancia da nosa xeración.

Presentador, Xabarín Club TVG

A Escola Obreira e de Aprendices dos estaleiros

Antecedentes e contexto histórico

Os desastres da guerra hispano-estadounidense,  que culmina coa perda de Cuba para España no 1898,  sumiron á Marina Española nun longo período de incerteza e desmoralización.

En 1907, o goberno conservador de Antonio Maura propón unha Lei de Reforma Naval dotada cun presuposto de 200 millóns de pesetas da época (unha verdadeira fortuna) que finalmente é aprobada pola Cámara case por unanimidade.

A Lei prevé a construción de 3 acoirazados, 3 destrutores e outros buques menores. Convócase un concurso ao que se presentan varios grupos empresariais é finalmente adxudícase á Sociedade Española de Construción Naval.

A Sociedade Española de Construción Naval (SCN)

A SECN (coñecida coloquialmente por A Naval ou A Construtora) é unha sociedade que integra a varios empresarios españois liderados por Tomás de Zubiña Ybarra (conde de Zubiría) que é durante 30 anos o presidente da SECN e que, á súa vez están asociados con varias firmas británicas (Vickers, Armstrong e John Brown & Co.). Estas últimas aportaban, ademais de capital, tecnoloxía e asesoramento técnico e organizacional.

Ferrol, cidade na que están situados os estaleiros máis importantes do país, será a cidade encargada de levar a cabo a maior parte deste proxecto de construción. Os sistemas ingleses de organización do traballo, a clasificación gremial dos traballadores e tamén moitos dos usos laborais quedan gravados nos estaleiros ferroláns e a influencia inglesa deses anos vaise notar na sociedade ferrolá. Cando en Ferrol dicimos "a todo filispín" para referirnos a alguén que vai a toda velocidade, en realidade estamos a utilizar a mala tradución dos ingleses que estiveron en Ferrol dicindo "full speed", son reminiscencias daquela pegada.

Razóns pola que se crea a Escola Obreira

A Escola Obreira nace precisamente como parte da adxudicacción do contrato de construción e a súa fundación inclúese no artigo 19 do contrato que a SECN firma co Estado para a execución das obras navais, civiles e hidráulicas (xuño de 1909). A SECN funda nos departamentos de Ferrol e Cartaxena as institucións denominadas "de Beneficiencia y Previsión" que constituirán as Escolas.
Mediante a circular firmada polo Marqués de Arellano do Ministerio de Marina, e que se publica no Diario Oficial de Marina do 4 de Novembro de 1913, apróbanse os Estatutos e regulamentos para as institucións de Beneficiencia e Previsión.

As Escolas Obreiras copian o sistema de aprendizaxe inglés e fúndase coa idea de dotar de profesionais necesarios aos estaleiros. Nunha época na que as redes de formación para nenos e nenas era moi escasa e totalmente inexistente para o caso da formación profesional, estas escolas supoñen na práctica un elemento estratéxico de eficacia formativa e a única posibilidade de educación para os fillos dos obreiros.

A SECN establece un presuposto para este proxecto:

•       Para Ferrol: 100.000 pesetas.

•       Para Cartaxena: 50.000 pesetas.

A estas cantidades sumáselle tamén “ o tanto por ciento de los jornales deducidos para dicho fin desde el comienzo de las obras objeto del contrato”, o que significa que os traballadores tamén colaboraron na financiación das escolas.

A proposta aprobada establece o seguinte:

1.     La SECN fundará en el lugar del astillero una Escuela-asilo, capaz para 200 niños, hijos de obreros comprendidos entre los cinco y diez años, para recibir educación elemental con enseñanza análoga a la que el Estado da en sus escuelas de párvulos, con albergue incluido durante los días laborables y durante las horas de trabajo de los obreros y alimentación del mediodía. Será conocida, popularmente, como la Escuela Obrera.

2.     Dará enseñanza de artes e industrias a 100 jóvenes de diez a quince años, hijos de obreros, que reúnan determinadas condiciones, mediante el oportuno concierto con la Escuela de Artes e Industrias de la población otorgando la oportuna subvención.

3.     Admitirá los alumnos distinguidos de la Escuela de Artes e Industrias, mayores de catorce años, como aprendices al servicio de la Sociedad, conforme a las aptitudes de cada cual y a las necesidades de ésta.
4.     Completará las enseñanzas expresadas anteriormente organizando conferencias o clases nocturnas para adultos en un local que se estime conveniente y en forma tal que a ellas puedan acudir hasta 200 aprendices u operarios.

Dende unha visión actual, seguramente pensaremos que as Escolas Obreiras eran  institucións nas que se preparaba aos fillos de obreiros para ser obreiros sen posibilidade algunha de optar a outra cousa. Os alumnos da escola eran exclusivamente os fillos dos obreiros. Se algún obreiro ascendía na empresa e pasaba a desempeñar unha función de mando ou de delineante nas oficinas, os seus fillos xa non podían ir á Escola Obreira.

Na primeira fase da historia da Escola Obreira, foron profesores da Institución Libre de Enseñanza os que se fixeron cargo da educación dos nenos. Na foto, do ano 1931, vese que unha muller, unha profesora, imparte clases de natureza ou bioloxía, algo que, tras da Guerra Civil xa non se volverá a ver posto que serán os Irmáns de La Salle os que se encargarán da ensinanza. 
Nos anos da Guerra Civil a Escola Obreira deixa de funcionar. Cando a guerra finaliza, as transformacións da sociedade son moitas e profundas. Os ingleses da SECN abandonaron España cando a guerra e os estaleiros deixan de funcionar baixo a dirección da SECN. Comeza unha nova etapa na que a empresa pasa a chamarse E.N. Bazán de Construcciones Navales Militares S.A. baixo unha forte ditadura.
A Escola Obreira segue a ser potenciada polo réxime de Franco e utilízanse as aulas, da mesma maneira que no resto do ensino, para aleccionar ós futuros obreiros nos principios sociais e relixiosos da ditadura. Curiosamente, das aulas da Escola Obreira e da Escola de Aprendices, e a pesares do tipo de educación recibida, nace e organízase o movemento obreiro mais importante e combativo de Galicia.

É necesario facer un esforzo para poñer as Escolas Obreira e de aprendices no contexto do seu tempo. En plena posguerra, cando o ensino era un auténtico páramo e os rapaces traballaban no agro e no mar dende nenos, a formación profesional que se impartía nas escolas dos estaleiros convertían aos seus alumnos nos mellores profesionais do naval.


Proba delo son os numerosos premios nacionais que gañaron moitos deles (de soldadura, de axuste, etc.). Eran traballadores apreciados en calquera fábrica naval de Europa e algúns aproveitaron a súa formación para optar a outros postos noutros países. Aínda que a formación en materias xerais e a formación profesional teórica e práctica era o principal cometido destas escolas, hai que dicir que tamén contemplaron outras áreas na música, no teatro, no deporte, etc.

                         Foto dos aprendices de Bazán no Estadio Bernabeu

Moitos dos alumnos que pasaron por estas escolas destacaron non solo no mundo laboral do sector naval senón tamén noutros eidos: na música, na pintura, nos deportes, na política, no mundo sindical, na cultura e deixaron a súa pegada na historia da cidade. Persoeiros como Siro (artista gráfico), Ignacio Fernández Toxo (Secretario Xeral de CCOO) formáronse nas escolas obreiras.
  Este ano 2016 cúmprese o centenario do funcionamento das Escolas Obreiras e de Aprendices, e os estaleiros e a cidade de Ferrol van conmemorar ese acontecemento. Está prevista a celebración dunha exposición, a edición dun libro e algunhas outras iniciativas como conferencias e algún acto cos antigos aprendices.
       Os estaleiros e o arsenal militar foron a razón de ser do nacemento da cidade de Ferrol e case todas a familias ferrolás teñen ou tiveron algún familiar traballando neles e moitos foron alumnos das súas escolas.
A familia do meu pai é de Ferrol e os meus dous bisavós paternos foron alumnos da Escola Obreira. Nesta foto vese o meu bisavó (o de máis á esquerda), que era capataz do taller de fundición, con varios operarios e aprendices no proceso de fundición da niké que conmemora aos soldados caídos en África situada diante do Jofre. O máis novo da foto é un aprendiz (da Escola) apelidado Roca.